تغییرات مراحل نمو و روابط آن با عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گندم در شرایط مزرعه: I- فنولوژی

نویسندگان

چکیده

به منظور مطالعه فنولوژی ارقام تجارتی گندم نان، این تحقیق به مدت سه سال زراعی (82-1379) در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در کرج به اجرا در آمد. بیست رقم گندم سازگار با بزرگ اقلیم های کشاورزی چهارگانه کشور (سرد و معتدل سرد، معتدل، گرم و خشک جنوب، گرم و مرطوب شمال) در قالب یک طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج این تحقیق نشان داد که طول دوره مراحل مختلف نمو در ارقام سازگار با اقلیم های مختلف با یکدیگر متفاوت است. میانگین طول دوره مرحله رویشی (از کاشت تا ظهور برجستگی دو گانه) در ارقام اقلیم سرد و معتدل سرد طولانی ترین و در رقم سازگار به شرایط دیم اقلیم شمال کوتاه ترین بود. رقم شهریار طولانی ترین و رقم کویر کوتاه ترین طول دوره مرحله رویشی را داشتند. میانگین طول دوره تشکیل ساختار سنبله جنینی (از ظهور برجستگی دوگانه تا تشکیل سنبلک انتهایی) نیز برای ارقام اقلیم سرد و معتدل سرد طولانی ترین و برای رقم سازگار به شرایط آبی اقلیم شمال کوتاه ترین بود. رقم شیراز طولانی ترین و رقم کویر کوتاه ترین طول دوره مرحله تشکیل ساختار سنبله جنینی را داشتند. میانگین طول دوره مرحله زایشی قبل از ظهور بساک (از ظهور برجستگی دوگانه تا ظهور بساک) در ارقام اقلیم معتدل طولانی ترین و در رقم سازگار به اقلیم آبی شمال کوتاه ترین بود. رقم توس طولانی ترین و رقم کویر کوتاه ترین طول دوره مرحله زایشی قبل از ظهور بساک را داشتند. میانگین طول دوره پرشدن دانه (از ظهور بساک تا رسیدگی فیزیولوژیک) در رقم سازگار اقلیم دیم شمال طولانی ترین و در ژنوتیپ سازگار به اقلیم آبی شمال کوتاه ترین بود. رقم شیراز طولانی ترین و رقم توس کوتاه ترین طول دوره مرحله پر شدن دانه را داشتند. ارقام اقلیم سرد و معتدل سرد عمدتا از طریق دوره کاشت تا ظهور برجستگی دوگانه چرخه زندگی طولانی تری نسبت به ارقام اقلیم های معتدل، گرم و مرطوب شمال و گرم و خشک جنوب داشتند. نتایج این تحقیق نشان داد که ضرایب تسهیم ارقام مختلف نیز با یکدیگر متفاوت است، به عبارت دیگر ارقام مورد بررسی صرفنظر از تفاوت های مشاهده شده در طول دوره های مختلف نمو، از نظر سهم این مراحل نمو در چرخه زندگی نیز با یکدیگر تفاوت های قابل ملاحظه ای دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

VARIATION IN DEVELOPMENTAL STAGES AND ITS RELATIONSHIP WITH YIELD AND YIELD COMPONENTS OF BREAD WHEAT CULTIVARS UNDER FIELD CONDITIONS:I. PHENOLOGY

نویسندگان [English]

  • M. R. Jalal Kamali
  • H. R. Sharifi
  • M. Khodarahmi
  • R. Jokar
  • H. Torkaman
  • N. Ghavidel
چکیده [English]

Wheat crop development is defined as a sequence of phenological events controlled by environmental factors as well as genetics determining differentiation in plant morphology and functions of some organs. It commences with germination and terminates with physiological maturity in each crop life-cycle and can be divided into different distinguishable stages/phases. To study the phenology of bread wheat genotypes, 20 different cultivarsor promising lines adapted in four different agro-climatic (cold and temperate cold temperate southern warm and dry northern warm and humid) zones were studied, using a randomized complete block design with three replications, under field conditions in Karaj, during three successive cropping seasons (2000-2003). The results revealed that genotypes were significantly different in the duration of different phenological stages. Genotypes associated with cold and temperate cold zone were of longer crop life-cycle which was mainly due to differences in the duration of their vegetative phase (Sowing to Double Ridge). The results also indicated that in all four agro-climatic zones, developmental phases including Sowing to Double Ridge (S-DR), Double Ridge to Terminal Spikelets (DR-TS), Terminal Spikelets to Anthesis (TS-Anth) and Anthesis to Physiological Maturity explained 0.39%, 68%, 0.63% and 0.52% of variations in grain yield, respectively. Correlation studies between different developmental stages and yield components also indicated that, in all four agro-climatic zones, the number of spikes m-2 was positively correlated with the duration from Sowing to Terminal Spikelets, however, it was negatively correlated with the duration from Terminal Spikelets to Anthesis. The relationship between Thousand Kernel Weight (TKW) and the duration of S-DR and S-Anth was negative. It is concluded that phenlogical studies can be utilized to study the adaptation of different genotypes to different agro-ecological zones and to explain the variation in grain yield and its components.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wheat
  • Cultivars
  • phenology
  • Double ridge
  • TERMINAL SPIKELET
  • Anthesis
  • physiological maturity