ارزیابی ژنوتیپ‌های گندم نان برای تحمل به تنش خشکی انتهائی در مناطق گرم جنوب ایران

نویسندگان

چکیده

شش لاین پیشرفته گندم نان و 9لاین پرمحصول گزینش شده از جمعیت Seri/Babax همراه با رقم تجارتی چمران به عنوان شاهد در دو سال زراعی 90-1388 در ایستگاه‌های منطقه گرم جنوب ایران بررسی شدند. در هر ایستگاه دو آزمایش مستقل شامل آبیاری کامل تا زمان رسیدگی و تنش خشکی انتهائی، و هر یک در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تحمل ژنوتیپ‌ها به تنش خشکی انتهائی با استفاده از پانزده شاخص ارزیابی شد. نتایج نشان داد که اثر ساده و متقابل مرکب دوگانه و سه گانه عوامل آزمایشی برای عملکرد دانه در هر دو شرایط معنی‌دار بودند. عملکرد دانه رقم چمران در شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی پایان فصل به ترتیب 6056 و5109کیلوگرم در هکتار و میانگین کل عملکرد دانه در این دو شرایط به ترتیب 6006 و4667کیلوگرم در هکتار بود. در شرایط آبیاری کامل، بالاترین عملکرد دانه با 6376کیلوگرم در هکتار به لاین شماره 9 تعلق داشت. در شرایط تنش خشکی پایان فصل، عملکرد دانه هیچ یک از لاین‌ از عملکرد دانه رقم چمران بالاتر نبود. به جز برخی موارد، دسته‌بندی ژنوتیپ‌ها با استفاده از معیارهای حساسیت و تحمل به گروه‌بندی یکسان ژنوتیپ‌ها منجر نشد و فقط بر اساس شاخص تحمل به تنش تغییر یافته (MSTI) و شاخص عملکرد (YI)، ژنوتیپ‌های مورد بررسی به نحو کاراتری تفکیک شدند. با توجه به نتایج این تحقیق لاین‌های شماره 4، 9 و12 به ترتیب با عملکرد دانه 6337، 6376 و 6242 کیلوگرم درهکتار در شرایط بدون محدودیت آب و 4730، 4781 و 4785 کیلوگرم در هکتار در شرایط تنش کمبود آب انتهای فصل، دارای تحمل نسبی به تنش خشکی بودند. با توجه به شدت تنش در این تحقیق (22/0 = SI)، به نظر می‌رسد ژنوتیپ‌های گزینش شده در شرایط بدون محدودیت آب، در شرایط تنش ملایم کمبود آب نیز عملکرد بالاتری نسبت به سایر ژنوتیپ‌ها داشته باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of Bread Wheat Genotypes for Terminal Drought Stress Tolerance in South-Warm Regions of Iran

نویسندگان [English]

  • A. Naderi
  • H. Akbari Moghaddam
  • K. Mahmoodi
چکیده [English]

Six bread wheat advanced lines and nine lines selected from Seri/Babax population with Chamran cultivar as the cheek were evaluated in three locations in two cropping seasons (2009-2011). Two separate experiments including optimum irrigation until physiological maturity and terminal drought stress were applied in each location using complete randomized block design with three replications. Drought stress tolerance of the genotypes to were evaluated by 15 indices. Results showed that simple and multiple effects of experimental factors were significantly different under well-watered and terminal drought stress conditions. Grain yields of Chamran cultivar were 6056 kgha-1 and 5109 Kgha-1 and the grand mean of grain yield were 6006 kgha-1 and 4667 kgha-1 under well-watered and terminal drought stress conditions, respectively. The highest grain yield was obtained from line No. 9 with 6376 kgha-1 under optimum condition. None of genotypes yielded more grain than Chamran cultivar under terminal drought stress. Except in a few instances, there were no similar genotypes grouping based on susceptibility and tolerance criteria used in this research. Modified stress tolerance (MSTI) and yield index (YI) efficiently distinguished better the genotypes. According to the results of this study lines No.4, 9 and 12 with 6337, 6376 and 6242 kgha-1 grain yield under optimum condition and with 4730, 4781 and 4785 kgha-1 grain yield under terminal drought stress showed higher drought tolerance than the other genotypes. Considering the stress intensity (SI = 0.22) of this study, it seems that high yielding genotypes selected under optimum condition, will also produce higher grain yield under terminal drought stress condition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wheat
  • Drought Stress
  • Grain yield
  • drought stress tolerance indices