تنوع فنوتیپی خواب بذر و ارتباط آن با صفات مورفولوژیک گیاه مادری در اکوتیپ‌های اقلیمی جو وحشی (Hordeum spontaneum L.) بومی ایران

نویسندگان

چکیده

خواب بذر نقش اساسی در سازگاری اکولوژیکی گونه‌های وحشی گیاهان از جمله جو وحشی
(Hordeum spontaneum) دارد. در این آزمایش 192 اکوتیپ جو وحشی از کلکسیون جو بانک ژن گیاهی ملی ایران(NPGBI) که از مناطق جغرافیایی مختلف ایران از جمله مناطق خشک و کویری و مناطق معتدل جمع‌آوری شده‌اند، مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات زراعی، فنولوژیک و مورفولوژیک اکوتیپ‌ها در شرایط مزرعه و آزمایشگاه اندازه‌گیری شد. پس از برداشت و شش ماه نگهداری بذرها در دمای 5 درجه سانتی‌گراد، میزان خواب بذر و شاخص جوانه‌زنی در اکوتیپ‌ها بررسی شد. ارزیابی خواب بذر در اکوتیپ‌های بومی اقلیم‌های مختلف نشان داد که میزان آن در اکوتیپ‌های مناطق بیابانی و بیابانی سرد (به ترتیب 6/77% و 7/83%)، به طور معنی‌داری بالاتر از اکوتیپ‌های مناطق استپی سرد (6/45%) بود. مقایسه میانگین صفت شاخص جوانه‌زنی نشان‌دهنده مقادیر بالاتر این صفت در بذر اکوتیپ‌های اقلیم استپی سرد نسبت به سه اقلیم دیگر بود. مطالعه ارتباط خواب بذر با دیگر صفات مورفولوژیک، نشان‌دهنده وجود همبستگی معنی‌داری بین این صفت و برخی از صفات کیفی مانند رنگ گلوم، رنگ دانه و رنگ ریشک بود، به طوری که درصد خواب بذر در اکوتیپ‌های دارای رنگ دانه، گلوم و ریشک تیره‌تر بیشتر بود.

عنوان مقاله [English]

Phenotypic Diversity of Caryopsis Dormancy and Its Association with Morphological Traits of Mother Plant in Iranian Climatic Ecotypes of Hordeum spontaneum L.

نویسندگان [English]

  • S. Shahmoradi
  • M. R. Chaeichi
  • J. Mozafari
  • D. Mazaheri
  • F. Sharifzadeh
چکیده [English]

Seed dormancy has a critical role in ecological adaptation of wild plant species such as Hordeum spontaneum, a wild relative of barley. In this study, 192 ecotypes of Hordeum spontaneum maintained in National Plant Gene Bank of Iran (NPGBI) originating from different climatic zones of the country were evaluated. Morphological, phenological and physiological traits were recorded in the field. After harvest, the seeds were kept at 5°C for six months then were evaluated for seed dormancy. Evaluation of seed dormancy in different ecotypes of wild barley indicated that, seed dormancy was significantly higher in ecotypes of desert and cold desert climates (77.6% and 83.7% respectively) compared to ecotypes originating from cold steppe climates (45.6%). The germination index was higher in cold steppe ecotypes (2.08) than ecolypes of other climates. Correlation of seed dormancy and some qualitative traits such as glum color, grain color and awn color was significant. In this study the seed dormancy was higher in ecotypes with darker color glum, grain and awn.

کلیدواژه‌ها [English]

  • wild barley
  • Seed dormancy
  • Genetic diversity
  • ecological adaptation