برآورد عمل ژن و پارامترهای ژنتیکی صفات مرتبط با کیفیت نانوایی در گندم هگزاپلوئید (Triticum aestivum L.)

نویسندگان

چکیده

به منظور برآورد عمل ژن‌ها و وراثت‌پذیری صفات مرتبط با کیفیت نانوایی در گندم نان از تلاقی‌های دای‌آلل کامل شش رقم گندم تجاری به نام‌های اترک، اروند، زرین، کرج-3، MV-17 و نوید استفاده شد. برای تهیه مواد ژنتیکی آمیزش‌های دو طرفه بین والدین در سال زراعی 89-1388 و آزمایش اصلی در یک طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 90-1389 درایستگاه تحقیقاتی ماهی‌دشت کرمانشاه انجام شد. صفات مرتبط با کیفیت نانوایی یادداشت‌برداری و به روش دی‌آلل دیپلوئیدی و تریپلوئیدی تجزیه و تحلیل شدند. نتایج تجزیه واریانس داده‌ها، اختلاف معنی‌داری را بین ژنوتیپ برای صفات مورد مطالعه در سطح احتمال یک درصد نشان داد. نتایج تجزیه و تحلیل گرافیکی نشان داد سهم اثر افزایشی ژن‌ها در کنترل بیشتر صفات مرتبط با کیفیت نانوایی بیش از سهم اثر غیرافزایشی است. بیشترین و کمترین میزان وراثت‌پذیری خصوصی به صفت شاخص سختی دانه و عدد فالینگ به‌ترتیب با 79 درصد و 31 درصد تعلق گرفت. واریانس افزایشی وابسته به جنین و اندوسپرم برای صفات درصد پروتئین دانه، سختی بذر، درصد جذب آب آرد، درصد گلوتن‌تر و شاخص گلوتن مشابه واریانس افزایشی به روش هیمن بود. اثر مادری به روش هیمن برای صفات مرتبط با کیفیت نانوایی همانند روش تجزیه تریپلوئیدی معنی‌دار بود. با توجه به این که سهم اثر افزایشی در کنترل وزن هزار دانه، درصد پروتئین دانه، درصد رطوبت دانه، سختی بذر و حجم نان بیشتر و مقدار توارث‌پذیری خصوصی این صفات نیز بالا بود، برای بهبود آن‌ها می‌توان از روش‌های اصلاحی مبتنی بر گزینش استفاده کرد. صفات درصد جذب آب آرد، شاخص گلوتن و عدد فالینگ تحت تاثیر اثر افزایشی و غیرافزایشی بودند که همراه با روش گزینش می‌توان از تلاقی والدین مناسب و گزینش با تاخیر بهره جست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Estimation of Gene Action and Genetic Parameters for Bread Making Quality Attributes in Hexaploid Wheat (Triticum aestivum L.)

نویسندگان [English]

  • F. Sadeghi
  • H. Dehghani
  • G. Najafian
  • M. Aghaee Sarbarzeh
چکیده [English]

Gene action and heritability of bread making quality characteristics for six bread wheat cultivars (Arvand, Atrak, Zarrin, Karaj-3, MV-17 and Navid) were studied in a 6×6 full-diallel cross. All crosses among the parents were made in 2009-2010 cropping season. Parents and their hybrids were grown in a randomized complete block design with three replications in research field of Mahidasht station, Kermanshah, Iran, in 2010-2011 cropping season. The bread making quality attributes were recorded and analyzed by Jinks and Hayman’s method. Analysis of variance of data showed significant differences (P < 0.01) among the genotypes for all studied traits. Results of graphical analysis based on Hayman’s method showed the prevalence of additive effect over the non-additive effect for all traits. The highest and lowest heritability of traits belonged to kernel hardness index and falling number which was 79% and 31% respectively. Embryo and endosperm additive variances for grain protein content, kernel hardness, water absorption, wet gluten and gluten index were similar to Hyman’s method. Mother’s effects in triploid’s method and Hyman’s method for baking quality traits were similar and significant. The additive and non additive gene actions were also observed. Considering the significant role of additive effects on control of 1000 grain weight, seed protein content, moisture content of grain, grain hardness and bread volume, therefore they can be improved in breeding programs via selection procedures.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bread wheat
  • baking characteristics
  • Hayman’s graphical analysis
  • diallel analysis
  • gene action
  • heritability