بررسی تحمل به تنش انجماد و برخی از خصوصیات زراعی در ژنوتیپ های گندم نان و دوروم دیم

نویسنده

چکیده

تنش سرما از عوامل محیطی محدود کننده کشت گندم در مناطق سردسیر کوهستانی دیم است. به منظور بررسی خصوصیات زراعی و تعیین مقاومت به سرما در ژنوتیپ های گندم نان و دوروم (90 ژنوتیپ) چهار آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال های 85- 1383 در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه انجام شد. مقاومت به سرما براساس LT50 با استفاده از فریزر قابل تنطیم با رایانه پس از عادت دهی کامل به سرما و با استفاده از سری دماهای مختلف انجماد در سال 1385 تعیین شد. مقایسه میانگین LT50 ژنوتیپ های گندم نشان داد که میزان تحمل ژنوتیپ ها در سری های زمانی مختلف، متفاوت بود و بیشترین میزان تحمل در نهایت خوگرفتن به سرما و شروع فصل سرما بود. اختلاف بین ژنوتیپ های گندم از نظر درجه مقاومت به سرما و اثر متقابل ژنوتیپ در زمان معنی دار بود. بررسی درجه مقاومت به سرمای ژنوتیپ ها در سه سری از اجرای آزمایش انجماد طوقه نشان داد متوسط تحمل به سرمای ژنوتیپ های گندم در زمان نهایت خوگرفتن به سرما (سری اول) LT50 برابر با ◦C 85/15- ولی در سری های دوم و سوم متوسط LT50 کلیه ژنوتیپ های مورد بررسی گندم به ترتیب ◦C 99/11- و◦C 301/10- بود. با گذشت زمان از درجه مقاومت ژنوتیپ ها به سرما کاسته شد و با مساعد شدن هوا در اوایل بهار و انتهای زمستان به طور متوسط حدود ◦C 55/5 تحمل آن ها در مرحله سوم نسبت به مرحله اول کمتر بود. رابطه مثبت و معنی داری بین صفات تعداد روز تا رسیدن فیزیولوژیکی و طول دوره پر شدن دانه با تحمل به سرما وجود داشت
(r =0.46** و r =0.54**). رابطه عملکرد دانه با تحمل به سرما منفی و در سطح 5 درصد معنی دار بود
(r =-0.23*). به عبارت دیگر ژنوتیپ هائی که دارای طول دوره رشد بیشتری از نظر رسیدن فیزیولوژیکی و
پر شدن دانه بودند، تحمل به سرمای بیشتری داشتند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of Cold Tolerance and some Agronomic Traits in Bread and Durum Wheat Genotypes in Dryland Areas

نویسنده [English]

  • M. Roustaii
چکیده [English]

Low-temperature (LT) is one of the limiting factors causing loss of yield in cereals in cold regions of Iran. Cold tolerance as measured by LT50 was determined for cold acclimated crowns of plants grown in the field at the Maragheh Research Station in 2004 and 2005 crop seasons. A randomized complete block design was set up for 90 bread and durum wheat genotypes in three and four replications under field conditions for cold and yield trials respectively. In general, advanced winter bread wheat genotypes showed intermediate levels of LT tolerance (average LT50=-15.63C). Day to maturity and grain filling duration had positive relation with cold tolerance (r = 0.46** and
r = 0.54** respectively ). Grain yield showed negative significant correlation with cold tolerance (r = -0.23*). Results indicated that the late maturing genotypes, had more tolerance to cold, but in cold dryland areas selected lines not only should have high yield and good cold tolerance, but also they should have earliness and other good traits for resistance to terminal drought stress. Genotypes No. 15, 17, 23, 30, 41 and 53 had the highest grain yield and high tolerance to cold. Based on results the highest tolerance up take after hardening to cold, and after 1.5 to 2 months of hardening degree of cold tolerance will be decrease.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wheat
  • Cold tolerance
  • LT50
  • earliness