بررسی تحمل به سرما در برخی از ژنوتیپ‌های زمستانه و بینابین گندم نان در شرایط مزرعه در مراغه

نویسندگان

چکیده

سرما یکی از مهم‌ترین تنش‌های غیرزنده است که رشد، تولید و عملکرد گندم را دربسیاری از نقاط ایران تحت تأثیر قرار می‌دهد. تولید ارقام متحمل به سرما یکی از راهکارهای مهم برای جلوگیری از کاهش خسارت سرما و افزایش عملکرد است. در سال 1384 آزمایشی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه با استفاده از طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار و بیست ژنوتیپ گندم نان در دو مرحله برای تعیین میزان تحمل به سرما انجام شد. ژنوتیپ‌ها به هنگام پنجه‌زنی در دو زمان مختلف از خاک بیرون آورده شدند و طوقه‌های آن‌ها در فریزر در معرض ده دمای زیر صفر (از 5- تا 23- درجه سانتی‌گراد) قرار گرفتند و LT50(دمای انجمادی که بر اثر آن 50 درصد بوته‌ها از بین می‌روند) برای هر ژنوتیپ تعیین شد. برای بررسی اثر زمان انجماد طوقه برتحمل به سرمای ژنوتیپ‌ها تجزیه نهایی بر اساس آزمایش کرت خرد شده در زمان بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی انجام شد. نتایج نشان داد که از نظر تحمل به سرما بین ژنوتیپ‌ها اختلاف معنی‌داری وجود دارد و ژنوتیپ‌های شماره 1، 3 و 15 با LT50 برابر 13- درجه سانتی‌گراد متحمل‌ترین ژنوتیپ‌ها و ژنوتیپ شماره 4 با LT50 برابر33/9- درجه سانتی‌گراد حساس‌ترین ژنوتیپ نسبت به سرما شناخته شدند. اثر زمان نمونه‌گیری نیز معنی‌دار بود به طوری که تحمل به سرمای ژنوتیپ‌ها در نمونه‌برداری اول نسبت به نمونه‌برداری دوم به دلیل فرایند خوگرفتگی و تکمیل دوره بهاره‌سازی بیشتر بود. با توجه به این که این آزمایش در محدوده ده دمای زیر صفر انجام شد، انتخاب ژنوتیپ‌های متحمل به سرما از دقت بالایی برخوردار بود و می‌توان از آن‌ها در برنامه‌های اصلاحی استفاده کرد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of Cold Tolerance in some Facultative and Winter Bread Wheat Genotypes in Field Conditions in Maragheh

نویسندگان [English]

  • A. Sadeghi
  • H. Kazemi Arbat
  • M. Roustaii
  • F. Farahvashi
چکیده [English]

Winter cold is one of the most important environmental constraints that limits wheat growth, production and yield in many areas in Iran. Thus, selection for cold hardy cultivars could be a vital strategy to avoid winter cold damages and increase yield in cold affected areas. To screen genotypes for cold tolerance two series of crown freezing tests at different periods of winter season were performed in a randomized complete block design with three replications and 20 cultivars at Maragheh Dryland Agricultural Research Station during 2005. Genotypes at two stages of tillering were exposed to different freezing temperatures (ranged from -5 to -23) and their LT50’s were evaluated. In order to evaluate the effect of crown freezing time on cold tolerance a split plot analysis in time was used. Results revealed that genotypes No. 1, 3 and 15 with LT50 of -13˚c were the most cold tolerant and No. 4 with LT50 of -9.33˚c was the least cold tolerant. It was also found that genotypes during the first time of sampling were more tolerant than the second sampling time.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bread wheat
  • crown freezing
  • Cold tolerance
  • LT50
  • acclimation