اثر نظام های مختلف تناوب گیاهی بر عملکرد گندم و برخی ویژگی های خاک

نویسندگان

چکیده

به منظور بررسی تاثیر نظام های مختلف تناوب گیاهی بر عملکرد گندم و برخی خصوصیات خاک، پژوهش حاضر با هفت تیمار تناوبی در قالب بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار و در دو دوره سه ساله (از سال 1378 تا 1384) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب اجرا شد. تیمارهای تناوبی شامل 1- باقلا- ذرت- ماش- گندم؛ 2- شبدر- پنبه- ماش- گندم؛ 3- باقلا- ذرت- چغندرقند- گندم؛ 4- پنبه- گندم- پنبه- گندم؛ 5- ذرت- گندم- ذرت- گندم؛ 6- گندم- کلزا- گندم؛ 7- گندم- گندم- گندم بودند. پارامترهای مورد اندازه گیری شامل عملکرد دانه گندم و اجزای آن، ماده آلی خاک، فسفر و پتاسیم خاک، وزن مخصوص ظاهری و شاخص مخروطی خاک بودند. نتایج این آزمایش نشان داد که بیشترین عملکرد دانه گندم در دور اول آزمایش از تیمار تناوبی دوم به دست آمد که با تیمارهای تناوبی هفتم، ششم و چهارم تفاوت معنی داری نداشت. کمترین عملکرد دانه در دور دوم مربوط به تیمار تناوبی پنجم بود که با تیمار تناوبی سوم اختلاف معنی داری نداشت. در دور دوم آزمایش، عملکرد دانه گندم در تیمار تناوبی ششم به طور معنی داری از سایر تیمارهای تناوبی بیشتر بود و کمترین عملکرد دانه به تیمار تناوبی پنجم اختصاص داشت. افزایش عملکرد دانه در تیمارهای با عملکرد دانه بیشتر مربوط به وزن دانه، تعداد سنبله در واحد سطح و تعداد دانه در سنبله بیشتر بود. همچنین تیمارهای تناوبی، برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک را تحت تاثیر قرار داد، به طوری که کربن آلی، فسفر و پتاسیم خاک در تیمارهای تناوبی با عملکرد زیاد مانند تیمار تناوبی دوم و هفتم در دور اول و تیمار تناوبی ششم در دور دوم نسبت به بقیه تیمارها افزایش یافت. به نظر می رسد، عدم وجود آیش در تیمار تناوبی پنجم، کیفیت پایین بقایای گیاهی ذرت و برداشت بالای مواد غذایی توسط این محصول، موجب کاهش عملکرد دانه گندم در این تناوب گردیده است. در مجموع وجود بقولات (گیاه شبدر) به صورت کود سبز در تیمار تناوبی دوم، هم در کوتاه مدت و هم در درازمدت، و وجود گیاه زراعی کلزا با آیش تابستانه در تناوب با گندم در تیمار تناوبی ششم، در درازمدت علت افزایش عملکرد دانه گندم در این تیمارها بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of Crop Rotation Systems on Wheat (Triticum aestivum L.) Yield and some Soil Properties

نویسندگان [English]

  • H. Haghighatnia
  • M. Dastfal
  • V. Barati
چکیده [English]

In order to study the effect of different crop rotation systems on wheat grain yield and some soil properties, this experiment was conducted with seven rotation treatments in a randomized complete block design with four replications in Darab Agriculture Research Station. The experiment was repeated in two rotation frequencies: the first from 1999 to 2002 and the second one from 2002 to 2005 with the same crop treatments. Cropping systems were included 1. broad bean (Vicia sativa L.), corn (Zea mayse L.), chick ling vetch (Vicia villosa L.), and wheat (Triticum aestivum L.) (CS1) 2. clover (Trifolium sp. L.), cotton (Gossypium hirsutum L.), chick ling vetch, wheat (CS2) 3. broad bean, corn, sugar beet (Beta vulgaris saccharifera L.), wheat (CS3) 4. cotton, wheat, cotton, (CS4) 5. corn, wheat, corn, wheat (CS5) 6. wheat, canola (brasica compestris L.), wheat (CS6) 7. wheat, wheat, wheat (CS7). At the end of each rotation frequency, wheat grain yield and its components, soil organic carbon, phosphorous, potassium and bulk density was measured. At the end of second cropping cycle core index of soil different layers was also measured. Results of the experiment showed that CS2 had the highest amount of wheat grain yield in the first rotation frequency, without any significant difference with CS8, CS6 and CS4. The lowest wheat grain yield was for CS5 and CS3, respectively. In the second rotation frequency, wheat grain yield of CS6 was significantly higher than those of other crop systems, and the lowest was for CS5. The higher wheat grain yield of superior cropping systems such as CS2 and CS6 was due to higher kernel weight, more spike number per unit area and more kernel number per spike. The lower O.C. quality, lack of any follow and high nutritional requirements in CS5, resulted in lower wheat grain yield. Some soil chemical and physical properties, including O.C, P and K was also increased in high yielding cropping systems such as CS2 and CS7 in the first rotation frequency and CS6 in the second rotation frequency. Finally it could be concluded that presence of clover as a legume green manure in both short and long-term cropping cycle and canola with summer follow in rotation with wheat in long-term cropping cycle could result to increasing of wheat grain yield.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Crop Rotation
  • Wheat
  • Grain yield
  • soil properties